Wdrożenie konstruktów poczucia przynależności i wykluczenia społecznego w realizacji cyklicznego projektu społecznego Szlachetna Paczka

Akcja Szlachetna Paczka to jedna z najbardziej rozpoznawalnych inicjatyw społecznych nakierowanych na pomoc osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Od początku istnienia akcji pomoc otrzymało ponad 150 tys. rodzin, a wartość wsparcia przekazanego przez darczyńców przekroczyła ćwierć miliarda złotych.

Akcja oparta jest na zaangażowaniu wolontariuszy. Oprócz dostarczania paczek do rodzin, wolontariusze przygotowują się do spotkań z rodzinami, odwiedzają je, konsultują swoje decyzje o włączeniu lub nie danej rodziny do programu z innymi wolontariuszami oraz redagują opisy, dzięki którym darczyńcy mogą podjąć decyzję o przygotowaniu dla nich pomocy.

Mimo zaangażowania wolontariuszy w akcję Szlachetna Paczka, niezbadana pozostawała kwestia ich motywacji do udziału w projekcie. W odpowiedzi na tą zdefiniowaną lukę w wiedzy Stowarzyszenie Wiosna, organizator akcji Szlachetna Paczka, zaprosiło do współpracy Prof. Agnieszkę Wilczyńską pracownika badawczo-naukowego Uniwersytetu WSB Merito w Toruniu (dawniej Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu),  Prof. Philipa Zimbardo oraz firmę Neurohm. Prof. Zimbardo wspierał prowadzone badania mentalnie i marketingowo. Badanie przeprowadziła Firma Neurohm za pomocą innowacyjnej metody BIOCODE. Badaniu poddano 760 wolontariuszy. Pytania o to, co napędza wolontariusza do działania, zostały sformułowane przez Prof. Wilczyńską i dotyczyły następujących kwestii:

• czy wolontariusze akcji angażują się i pomagają z litości, czy może motywuje ich do działania coś innego?
• co sprawia, że wolontariusze podejmują działanie wykraczające poza standardowe oczekiwania społeczne?
• co decyduje o tym, że niektórzy z nas stają się „codziennymi bohaterami”?

Takie sformułowanie pytań jest związane z prowadzonymi przez prof. Wilczyńską badaniami, które dowodzą, że wykluczenie społeczne to zjawisko, któremu często inni przyglądają się pasywnie. Z badań prof. Wilczyńskiej nad zjawiskiem wykluczenia społecznego dowiadujemy się, że osoby, które doświadczają własnego wykluczenia, to ludzie, którzy w przeszłości konstatowali, że nie pasują do swojego najbliższego otoczenia, nie czuli się ważni bądź byli pomijani. Doświadczenie takie, zamiast budować w nich chęć wspierania innych, często wzmacnia postawę przeciwną – pasywnego przyglądania się. Prowadzi też do spadku zachowań prospołecznych, osłabienia empatii i wzrostu zachowań agresywnych. Są to bardzo istotne kwestie w perspektywie tworzenia szkoleń dla już zaangażowanych wolontariuszy oraz rekrutacji i selekcji nowych.

Rezultatem przeprowadzonych badań jest raport pn. Bohaterska Wyobraźnia o Wolontariuszach Szlachetnej Paczki https://www.szlachetnapaczka.pl/wp-content/uploads/2019/11/raport-bohaterska-wyobraznia.pdf oraz innowacyjny kwestionariusz do profilowania postaw i  motywacji wolontariuszy, z których korzysta Stowarzyszenie Wiosna.

Do chwili obecnej kwestionariusz zastosowano wobec 11 242 tys. wolontariuszy. Badane koncepty – poczucia wykluczenia, poczucia przynależności i bohatera dnia codziennego po raz pierwszy w historii działania organizacji non profit i akcji Szlachetna Paczka zostały włączone do pakietu pomocy materialnej świadczonej przez wolontariuszy (włączenie wsparcia społeczno – psychologicznego wolontariuszy oraz wsparcie emocjonalne wykluczonych rodzin). Doświadczenie badawcze Prof. Wilczyńskiej było w tym zakresie kluczowe. Twierdzenia kwestionariusza mają dwa cele: warstwę badawczą i psychoedukacyjną. Wolontariusze zostali przeszkoleni w zakresie udzielania wsparcia psychospołecznego i upowszechniania konstruktów przynależności i bohaterskości (postawy moralne i współczucie). Na podstawie rezultatów badań stworzono ramy szkolenia wolontariuszy w zakresie podnoszenia motywacji wolontariuszy uczestniczących w akcji. Badania przeprowadzone przez Prof. Wilczyńską zostały wykorzystane przy rekrutacji wolontariuszy prowadzonej w 2020.